Src Dersi

DAVRANIŞ PSİKOLOJİSİ
PSİKOLOJİ NEDİR?
Psikoloji, insanların ve hayvanların davranışlarını inceleyen bir bilimdir. Buradaki amaç insanın trafikteki davranışlarıdır.

DAVRANIŞ NEDİR?
Davranış, içimizden ya da dışımızdan gelen etkilere karşı gösterdiğimiz tepkilerdir, hal ve hareketlerdir.
Davranışlarımızın sebebi bizden kaynaklanabileceği gibi dışımızdaki sebeplerden de kaynaklanabilir. Örneğin uykumuz geldiğinde uygun yerde uyumamız, sebebi bizden kaynaklanan bir davranıştır. Ancak kırmızı ışık yandığında aracımızı durdurma davranışımız, dışarıdan gelen bir uyarıcıya göstermiş olduğumuz bir davranıştır.

SRC Mesleki Yeterlilik Eğitimi’nde davranış psikolojisi dersinin amacı şudur: trafik kazalarına neden olabilecek sürücü davranışlarını belirleyerek, sürücülerin trafikte uygun ve uyumlu davranışlar göstermelerini sağlamaktır.

SRC Mesleki Yeterlilik Eğitiminde davranış psikolojisi dersi ile sürücülerin şu becerileri, yeterlikleri, davranışları kazanmaları amaçlanmaktadır:
1. Sürücüler, trafikte kendilerini tanır ve davranışlarının farkına varırlar.
2. Sürücüler, trafik kazalarına neden olabilecek sürücü davranışlarını bilir.
3. Sürücüler, trafikte uygun ve uyumlu davranışlar sergiler.
4. Sürücüler, stresle baş etme yöntemlerini bilir ve gerektiğinde uygular.
5. Sürücüler, başkalarıyla sağlıklı ve etkili iletişim kurar.

UYARICI NEDİR?
İçimizden ya da dışarıdan gelip bizi harekete geçiren, duyu organlarımızı etkileyen enerji , nesne vb her şeydir. Mesela, trafik ışıkları, önümüzdeki aracın stop lambalarının yanması , aşırı sıcaklık ya da soğukluk birer uyarıcıdırlar.

TRAFİK PSİKOLOJİSİ NEDİR ?
Trafikteki insan davranışlarını, bu davranışların trafik kazalarıyla ilişkisini neden-sonuç ilişkisi ile inceleyerek, araştırma verilerini kullanarak trafik kazalarının önlenmesi için, azaltılması için önerilerde bulunan bir uygulamalı psikoloji dalıdır.
Trafik psikolojisi, bir taraftan trafikteki insan davranışlarını araştırırken, diğer taraftan elde ettiği araştırma verileriyle toplumsal mutluluk için öngörülerde bulunur. Kazaların nasıl azaltılabileceğine dair tahminlerde bulunur.

İLETİŞİM NEDİR?
İletişim, bir bilginin jestlerle, mimiklerle, sembol ve işaretlerle karşı tarafa aktarılmasıdır. Duygu ve düşüncelerimizi karşıya aktarmaktır. İletişimde beş öğe vardır: Kaynak, mesaj, kanal, alıcı, geri bildirim. Etkili iletişimde bu öğelerin işlemesi gerekir. Trafikte iletişimin ortak dili araçlarımızdaki ışıklarımızdır. Özellikle dönüş lambalarımızdır. Trafik kazalarının önlenmesinde etkili iletişim önemlidir. Etkili iletişim mesajı uygun zamanda ve yerde vermek ve bu mesajın gerektirdiği davranışın uygun zamanda ve yerde yapılmasıdır.

KİŞİLİK NEDİR?
Kişilik, kalıtım ve çevre tarafından şekillenir. Kalıtsal özellikler anne ve babamızdan, soyumuzdan bize geçen huylardır. Toplumsal çevre ise, kişiliğimizin karakter kısmını meydana getirir. Yani; kişilik= huy(mizaç) ve karakter diyebiliriz. Her insanın kendine has bir kişiliği vardır. Kişilik, bir insanı öteki insanlardan ayıran kendine has özelliklerinin bütünüdür. Kişiliğimizin huy kısmı değişmez, ancak karakter kısmı değişebilir. Mesela dürüst olmak, öteki insanların haklarına saygı duymak birer karakter davranışlarıdır. Karakter insanın ahlaki davranışlarının yönünü ve tutarlılığını gösterir. Huy (mizaç) insanın doğuştan getirdiği fizyolojik özellikleriyle ilgili olan ruhsal tutumudur. Mesela; sakin olma, heyecanlı olma, sinirli olma huy özellikleridir.
kişiliğin oluşumunu etkileyen faktörler şunlardır: bedensel, fizyolojik, biyolojik (yani genetik) faktörler; toplumun kültürü, (yani toplumun yaşam biçimi, toplumsal değerler, toplumsal kurallar, gelenekler, görenekler, tutumlar) kişiliğin oluşup gelişmesini etkiler. İçinde doğup büyüdüğümüz ailemiz kişiliğimizi etkiler. Sosyalleşme (topluma uyum sağlama) kişiliğimizi etkiler. Kitle yayın organları kişiliğimizi etkiler.
Yani kişiliğimizi belirleyen birçok faktör vardır. Kısaca doğuştan getirdiğimiz özelliklerimiz, sosyal, kültürel, coğrafi faktörlerle etkileşim içine girerek ahenkli bir bütünlük oluştururlar. Bu bütünlüğe kişilik diyoruz.
Olumlu kişilik özelliklerine sahip olan sürücülerin kaza yapma risklerinin az olduğunu, olumsuz kişilik özelliklerine sahip olan sürücülerin kaza yapma risklerinin fazla olduğunu söyleyebiliriz. Sürücülerin en önemli özelliklerinin diğer sürücülere değer vermeleri gerektiği olduğunu söyleyebiliriz. Demokratik tutum ve tavırların trafikte de gösterilmesi gerekir. Saygı, sevgi, hoşgörü ile beslenmiş insanlar hem kendilerine saygı duyarlar hem de öteki insanlara saygı duyarlar. Öz saygısı gelişmiş bireyler öteki insanlara da saygı duyarlar. Hırçın, sinirli, gergin, bencil kişilik özelliklerine sahip olan insanların kaza yapması riski yüksektir.

Psikoteknik

DİKKAT NEDİR?
Dikkat (algıda seçicilik) ,düşüncemizi belli bir olay üzerinde yoğunlaştırmaktır. Duyu organlarımıza gelen çok sayıda uyarıcıdan sadece bazılarını seçip, sadece bunları algılamaya dikkat denir, ya da algıda seçicilik denir. Çevremizdeki çokça uyarıcıların içerisinden sadece bizi ilgilendirenleri seçeriz. Algıda seçiciliği sağlayan dikkattir. Çevremizde hangi uyarıcının üzerinde dikkatimizi yoğunlaştırırsak, o uyarıcıyı algılarız, öteki uyarıcıları algılamayız. Öteki uyarıcılara bir anlam vermeyiz. Bir kamyon sürücüsü etrafındaki çok çeşitli araçların içerisinden öncelikle kamyonları algılar. Kamyonlar öncelikle dikkat çeker.
Dikkatin oluşumunda etkili olan faktörlere bakarak dikkati ikiye ayırabiliriz:
1-seçici dikkat 2- çekilen dikkat

Seçici dikkat:
İnsanın kendi iradesiyle bir konuya yönelerek, dikkatini o konu üzerinde toplamasıdır, yoğunlaştırmasıdır.

Çekilen dikkat:
Çevremizdeki uyarıcıların fiziksel özelliklerinin dikkatimizi çekmesidir. Uyarıcıların fiziksel özellikleri; uyarıcının şiddeti, tekrarı, büyüklüğü, zıtlığı, hareketidir. Mesela, parlak bir ışık zayıf ışığa göre dikkatimizi daha kolay çeker. Büyük bir levha küçüğe göre, yanıp –sönen kırmızı ışık sabit kırmızı ışığa göre daha çok dikkat çeker. Yine dörtlü ikaz lambaları daha çabuk dikkat çeker.
Dikkat değişmesi, dikkatimizin bir uyarıcıdan diğerine kaymasıdır. Dikkatimizi iç ve dış faktörler belirler.

FARKINDALIK NEDİR?
Bilincin açık olmasıdır. Dikkatin açık olmasıdır. Çevrede olup bitenlerin farkına varmaktır. Yapılan her davranışın neden yapıldığını bilme halidir. Mesela şu anda bu kitapçığı okuduğunuzun farkında olmanız gibi. Trafikte farkındalık arttıkça duyarlılık artacaktır. Farkındalık sayesinde, trafikte uyarıcılar zamanında alınacak ve gerekli davranışlar zamanında gösterilecektir. Değerli sürücüler, en önemlisi de insanın değerli olduğunun farkına varmaktır.

MOTİVASYON (GÜDÜLENME) NEDİR?
İnsanın ortaya çıkan ihtiyaçlarını karşılamak için harekete geçip ihtiyacını gidermesi ve rahatlaması sürecidir. Motivasyon harekete geçmektir. Motivasyon sayesinde bir davranışı yapma isteği artar. Motivasyon olmazsa herhangi bir ihtiyaç karşılanmayacağından harekete geçmek de olmaz. Davranışı yapma isteği olmaz. Araç kullanarak bir sürücü bazı ihtiyaçlarını giderebiliyorsa, sürücünün araç kullanma isteği artar. Araç kullanma isteği artarsa, sürücü istekli olduğundan trafik kurallarına uyacak ve kaza riski azalacaktır.

STRES NEDİR?
Bedenin ruhsal ve fizyolojik olarak dengesinin bozulmasıdır. Dışarıdan ve içeriden gelen aşırı ya da yetersiz uyarıcıların bedeni ve zihni etkileyerek dengenin bozulması durumudur. Dengenin bozulması karşısında insanın gösterdiği tepkidir. Stres tepkisi, insanda zihinsel, duygusal, fizyolojik ve davranışsal bazı değişiklikler başlatır.

Stres yaratan nedenler şunlardır:
1. Çevresel nedenler: hava kirliliği, aşırı sıcak hava, gürültü gibi. Bunlara biz dışsal faktörler de diyebiliriz.
2. Psikolojik nedenler: olumsuz düşünce biçimi, olaylara verilen anlam, acımasız olma, mükemmeliyetçi olma, saldırgan olma gibi. Bunlar bireyin kendisinden kaynaklanmaktadır. Bunlara biz içsel faktörler de diyebiliriz.

Stres çeşitleri şunlardır:
1. İyi stres: Bireyin verimliliğini en üst seviyede tutan, bireyi sağlıklı, mutlu kılan strestir. Örneğin; uzun süre beklenen iş görüşmesinin gerçekleşmesi, evlenme, piyangodan para çıkması, yükü ya da yolcuyu sağlıklı bir şekilde istenilen noktaya ulaştırma sonucunda yaşanan stres iyi strestir.
2. Kötü stres: Yaşamımızı zorlaştıran, sağlığımızı bozan düzeydeki strestir. Kötü stres, verimimizi düşürür. Fizyolojik ve ruhsal sağlığımızı tehdit eder.
Olumsuz stresi olumlu hale getirebiliriz. Düşünce biçimimizi değiştirerek, etkili başa çıkma yöntemlerini kullanarak olumlu hale getirebiliriz.

Stresle başa çıkma yolları:
Hep haklı olduğumuzu düşünmeyelim, gerçek gücümüzü bilelim, gücümüzü abartmayalım, sağlığımıza dikkat edelim, gerekiyorsa ağlamaktan çekinmeyelim. yaşama pozitif bakalım, bardağın dolu tarafını görelim.Ben her şeyin en mükemmelini yaparım düşüncesinden vazgeçelim. Düşünce tarzımızı değiştirelim, en çok sevdiğimiz şeyi düşünelim. Derin nefes alalım. ( burnumuzdan alıp, ağzımızdan verelim) Zamanımızı iyi kullanalım, fiziksel rahatlığımıza önem verelim. Diğer insanlarla konuşalım, dinlenmeye daha çok zaman ayıralım, gülelim, trafikte tebessüm edelim.

SÜRÜCÜ OLARAK YAPMAMIZ GEREKEN DAVRANIŞLAR (UYGUN DAVRANIŞLAR):
Bu davranışları şöyle sıralayabiliriz:
1. Kendimize, ailemize ve diğer insanlara değer vererek trafik kurallarını önemsemeliyiz. Çünkü trafik kurallarına önem vermezsek; hem kendimize hem ailemize hem de diğer insanlara zarar verebiliriz.
2. Trafik kazalarına neden olabilecek riskli davranışlardan kaçınmalıyız.
3. Trafikte uygun ve uyumlu davranışlar gösterelim, yaya, hasta ve engellilere kolaylık sağlayalım.
4. Azami güvenlik içerisinde seyredelim.
5. Stresli olarak araç kullanmayalım, sollama kurallarına uygun davranalım
6. Trafikte aracımızın ışıklarını etkili bir şekilde, yerinde ve zamanında kullanalım.
7. Olumlu kişilik özellikleri kazanalım, dar yollarda geçiş kolaylığı sağlayalım
8. Trafikte davranışlarımızın temeline sevgi ve saygıyı koyalım.
9. Dikkatimizi trafiğe yoğunlaştıralım, geçiş üstünlüğüne sahip araçlara kolaylık sağlayalım.
10. Duraklama ve park etmenin yasak olduğu yerlerde duraklama ve park yapmayalım.
11. Karayollarını kurallarına uygun olarak kullanalım, manevraları kurallara uygun yapalım.
12. Hız sınırlarına uyalım, koruyucu tertibatlarını kullanalım.
13. Aracımızın periyodik bakımını yaptıralım, yükleme kurallarına uyalım
14. Kavşaklarda geçiş haklarına saygı duyalım, saygısız ve tedbirsiz davranışlardan kaçınalım.
15. Trafik işaretlerinin anlamlarını bilelim, trafik işaretçilerine uyalım, yol çizgilerine yalım.

16. Karayollarında araç sürme yasaklarına uyalım.